Komunikat Komitetu Stabilności Finansowej po posiedzeniu dotyczącym nadzoru makroostrożnościowego nad systemem finansowym

• Paweł Szałamacha, Członek Zarządu Narodowego Banku Polskiego jako Przewodniczący Komitetu,
• Piotr Patkowski, Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Finansów,
• Jacek Jastrzębski, Przewodniczący Komisji Nadzoru Finansowego,
• Piotr Tomaszewski, Prezes Zarządu Bankowego Funduszu Gwarancyjnego.

Komitet zapoznał się z najnowszą edycją Raportu o stabilności systemu finansowego NBP oraz wynikami ankiety dotyczącej oceny źródeł ryzyka systemowego, cyklicznie przeprowadzanej wśród instytucji reprezentowanych w Komitecie. W opinii Komitetu ryzyko prawne walutowych kredytów mieszkaniowych oraz ryzyko obniżonych nadwyżek kapitałowych i racjonowania kredytu nadal są najistotniejszymi, słabymi punktami krajowego systemu finansowego.

Komitet omówił możliwy wpływ ogłoszonych 15 czerwca br. orzeczeń Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE) w sprawach C-520/21 i C-287/22 na sytuację banków posiadających portfele walutowych kredytów mieszkaniowych. W opinii członków Komitetu najnowsze orzeczenia TSUE nie zmienią istotnie dominującego, niekorzystnego dla banków, kierunku orzecznictwa polskich sądów powszechnych w sprawach dotyczących tych kredytów. Prawdopodobnie spodziewać się można zwiększania przez banki rezerw na ryzyko prawne związane z portfelami walutowych kredytów mieszkaniowych w tempie szybszym niż obserwowane w ostatnich latach. Wartość dalszych rezerw będzie zależna od dynamiki napływu nowych pozwów do sądów oraz od linii orzeczniczej sądów krajowych, do których, zgodnie z wyrokiem TSUE, należy dokonanie oceny w świetle wszystkich okoliczności spraw, w tym uwzględnienie zasady proporcjonalności. Członkowie Komitetu oceniają, że koszty dodatkowych rezerw nie powinny zagrażać stabilności finansowej, o ile będą ponoszone stopniowo i nie będzie im towarzyszyć nakładanie na banki dodatkowych obciążeń regulacyjno-prawnych ani materializacja innych szoków. Koszty te ograniczą jednak istotnie możliwości zwiększania kapitałów banków, a przez to pogorszą perspektywy finansowania gospodarki.

Jednocześnie Komitet podtrzymuje opinie wyrażone w Uchwale nr 14/2017 i innych stanowiskach, zgodnie z którymi banki i ich klienci powinni dążyć do polubownego rozwiązywania sporów dotyczących walutowych kredytów mieszkaniowych, a rozstrzygnięcia prawne nie powinny abstrahować od zasad ekonomii i sprawiedliwości społecznej. Warto też podkreślić, że według wyroku TSUE do sądu odsyłającego należy dokonanie oceny w świetle wszystkich okoliczności sporu, czy uwzględnienie dodatkowych roszczeń konsumenta jest zgodne z zasadą proporcjonalności.

W opinii Komitetu ugody są optymalnym sposobem rozwiązywania sporów pomiędzy bankiem a klientem, dlatego uznał za wskazane przedłużenie obowiązywania rozporządzenia MF ws. obniżonych wag ryzyka dla mieszkaniowych kredytów walutowych objętych procesem ugód.

Na posiedzeniu podsumowano również bieżące tendencje na krajowym rynku nieruchomości mieszkaniowych. Zaobserwowano spadek realnych cen mieszkań oraz stabilizację cen nominalnych. W miesięcznym oraz kwartalnym ujęciu uwidocznił się wzrost popytu na kredyty mieszkaniowe – zwiększyła się zarówno liczba składanych wniosków kredytowych, jak i wartość udzielanych kredytów.

Komitet zapoznał się z projektowanymi zmianami w Rekomendacji S Komisji Nadzoru Finansowego. W swojej opinii Komitet odniósł się do nowych rozwiązań dotyczących dobrych praktyk w zakresie zarządzania ekspozycjami kredytowymi zabezpieczonymi hipotecznie objętymi rządowym programem gwarancji wkładu własnego i dopłat do oprocentowania kredytu.

Komitet, wykonując obowiązki ustawowe, podjął uchwałę ws. rekomendacji skierowanej do Ministra Finansów dotyczącej wskaźnika bufora antycyklicznego. Wyniki analizy wskazują, że obecnie obowiązujący wskaźnik tego bufora na poziomie 0% jest adekwatny i nie zachodzą przesłanki do jego zmiany. Przedstawiciel Ministra Finansów zgodził się z rekomendacją i potwierdził brak potrzeby podejmowania działań legislacyjnych w tym zakresie.

Komitet przyjął Informację o działalności Komitetu Stabilności Finansowej w zakresie nadzoru makroostrożnościowego w 2022 r. Raport Komitetu stanowi wypełnienie obowiązków wskazanych w ustawie o nadzorze makroostrożnościowym i zostanie przekazany Sejmowi RP przez Prezesa NBP – Przewodniczącego Komitetu oraz umieszczony na stronie internetowej.

Komitet, realizując Zalecenie Europejskiej Rady ds. Ryzyka Systemowego w sprawie oceny skutków transgranicznych oraz dobrowolnej wzajemności środków polityki makroostrożnościowej (ERRS/2015/2), zapoznał się z analizami dotyczącymi ekspozycji polskiego sektora bankowego w Belgii, Norwegii i Szwecji oraz uznał, że w dalszym ciągu brak jest podstaw do podjęcia decyzji o odwzajemnianiu instrumentów makroostrożnościowych wprowadzonych w tych krajach. Ponadto zdecydował o przekazaniu Radzie informacji o niezidentyfikowaniu istotnych państw trzecich na potrzeby uznawania i ustalania wskaźnika bufora antycyklicznego.

Kolejne regularne posiedzenie Komitetu dotyczące nadzoru makroostrożnościowego zaplanowano na wrzesień 2023 r.