Pytania i odpowiedzi

Odpowiedzi na często zadawane pytania | Denominacja | Praktyki | Konto w NBP | Wymiana banknotów walut obcych wycofanych z obiegu | Zagraniczne czeki | Zasady postępowania | Płatności w złotych | Rachunek za granicą

Odpowiedzi na często zadawane pytania | Denominacja | Praktyki | Konto w NBP | Wymiana banknotów walut obcych wycofanych z obiegu | Zagraniczne czeki | Zasady postępowania | Płatności w złotych | Rachunek za granicą

Pytanie: Mam w domu stare polskie banknoty sprzed denominacji. Czy mogę je jeszcze wymienić?
Nie. Zgodnie z Ustawą z dnia 7 lipca 1994 r. o denominacji złotego, stare złote na nowe można było wymieniać od dnia 1 stycznia 1995 r. do dnia 31 grudnia 2010 r. Wymianę można było przeprowadzić we wszystkich Oddziałach Okręgowych Narodowego Banku Polskiego oraz kasach wszystkich banków krajowych prowadzących obsługę kasową. W związku z powyższym od dnia 1 stycznia 2011 r. nie jest możliwa wymiana pieniędzy sprzed denominacji.
Denominacja złotego została przeprowadzona 1 stycznia 1995 r. na podstawie ustawy o denominacji złotego z dnia 7 lipca 1994 r. (Dz.U. Nr 84, poz. 386 i z 1995 r. Nr 16, poz. 79). Zgodnie z postanowieniem ustawy wprowadzono nową jednostkę pieniężną o nazwie “złoty”, która ma wartość równą 10 000 starych złotych. Najmniejszą kwotą podlegającą wymianie było 100 starych złotych (co stanowi 0,01 złotego, czyli 1 grosz) lub jej wielokrotność. Wszelkie prawa majątkowe, zobowiązania i należności pieniężne, które powstały przed 1 stycznia 1995 r. podlegały także przeliczeniu – 10 000 starych złotych równe 1 złoty. Wszelkie rozliczenia finansowe i zapisy księgowe, począwszy od dnia 1 stycznia 1995 r. dokonywane są wyłącznie w “nowych” złotych.

Pytanie: Czy mogę założyć konto osobiste w NBP?

Osoba fizyczna nie może posiadać rachunku bankowego w Narodowym Banku Polskim. NBP jest centralnym bankiem państwa i zgodnie z ustawą o Narodowym Banku Polskim (z dnia 29 sierpnia 1997 r., Dz.U. Nr 140 poz. 938 z późn. zm.) prowadzi rachunki:

  1. banków,
  2. budżetu państwa,
  3. Bankowego Funduszu Gwarancyjnego,
  4. innych osób prawnych, za zgodą Prezesa NBP
    (por. art.51 cyt. ustawy).

Praktyka ma na celu ułatwienie studentowi uzyskania materiałów do prac dyplomowych z zakresu ekonomii, bankowości i finansów. Odbywający praktykę zobowiązany jest przestrzegać wewnętrznych przepisów, regulacji, procedur obowiązujących w Narodowym Banku Polskim.

Więcej informacji o praktykach, niezbędne dokumenty można znaleźć na stronie PRACA I KARIERA

Pytanie: Znalazłam w domu stare, wycofane z obiegu franki. Czy mogę wymienić je w NBP?

Narodowy Bank Polski nie prowadzi wymiany znaków pieniężnych walut obcych. Również inne banki prowadzące działalność na terenie Rzeczypospolitej Polskiej nie mają obowiązku przyjmowania do wymiany wycofanych z obiegu zagranicznych banknotów lub monet. Wymianę znaków pieniężnych wycofanych z obiegu może przeprowadzić bank emitujący walutę, o ile nie upłynął już termin wymiany (adres banku centralnego można uzyskać np. w ambasadzie danego kraju, na stronie internetowej danego banku).

Pytanie: Chcę zrealizować w NBP czek wystawiony przez bank zagraniczny. Czy mogę to zrobić?
Narodowy Bank Polski nie zajmuje się realizacją czeków wystawionych przez banki zagraniczne.
Czek bankowy wystawiony bezpośrednio przez bank zagraniczny, który wymienił wzory podpisów z bankiem komercyjnym działającym w Polsce (na czeku widnieją podpisy pracowników banku – wystawcy czeku), może być zrealizowany bezpośrednio w polskim banku komercyjnym.
Gdy czek jest z wystawienia prywatnego, tzn. gdy pod czekiem znajduje się podpis osoby prywatnej, wówczas można go zrealizować jedynie w sposób pośredni poprzez instytucję inkasa czekowego wykonywaną w większości banków komercyjnych, posiadających uprawnienia dewizowe na zasadach określonych przez bank.
Od dokonującego wymiany, za usługę, pobierana jest odpowiednia prowizja.
Pytanie: Chcę założyć konto w banku za granicą. Czy potrzebuję na to zgody NBP?
Nowa ustawa Prawo dewizowe (obowiązuje od 1.X.2002 r.) zniosła ograniczenia w zakresie otwierania i posiadania przez rezydentów rachunków bankowych prowadzonych w bankach lub oddziałach banków, mających siedzibę w państwach członkowski UE, OECD lub EOG.
Na ww. rachunki mogą być przyjmowane środki płatnicze przekazywane z kraju, jak również należności przysługujące rezydentom od nierezydentów.
Dysponowanie środkami zgromadzonymi na rachunkach może odbywać się w granicach swobody dewizowej ustanowionej w zakresie obrotu dewizowego z zagranicą przepisami dewizowymi. I tak, m.in., środki te mogą być przeznaczone na pokrywanie zobowiązań rezydentów wobec nierezydentów, powstałych zgodnie z prawem dewizowym.

Przykład: W sklepie powiedziano mi, że banknot, którym chciałam zapłacić jest fałszywy. Do kogo powinnam się zgłosić?

Jeżeli istnieją podejrzenia, że banknot, który posiadasz, jest nieautentyczny, zgłoś się z nim do najbliższej jednostki policji albo do banku w celu sprawdzenia jego autentyczności. Zgodnie z art. 304 kodeksu postępowania karnego masz społeczny obowiązek tak postąpić. Bank lub policja zatrzymają twój banknot za pokwitowaniem i przekażą go do NBP celem dokonania oceny i wydania opinii. Udostępnienie danych osobowych jest konieczne i ważne, ponieważ – jeżeli banknot okaże się autentyczny, a jedynie zniszczony, otrzymasz jego zwrot. Niestety w przypadku stwierdzenia nieautentyczności banknotu, zostanie on zatrzymany bez prawa do zwrotu równowartości zgodnie z art. 35 ustawy o Narodowym Banku Polskim (Dz.U. Nr 140, poz.938 z późn.zm.).

Ważne:

  1. Nie dopuść do wejścia w posiadanie fałszywego banknotu poprzez:
    • zapoznanie się z wyglądem autentycznych banknotów,
    • zdobycie jak największej ilości informacji o zabezpieczeniach znajdujących się na banknotach, które mają ułatwić rozpoznanie banknotu autentycznego; informacje o banknotach i ich zabezpieczeniach można znaleźć w oddziałach okręgowych NBP lub na stronie internetowej NBP,
    • dokładne obejrzenie banknotów różnych nominałów, odszukanie na nich zabezpieczeń i zapamiętanie ich wyglądu oraz zwrócenie uwagi na cechy charakterystyczne papieru,
    • sprawdzanie zabezpieczeń na banknotach otrzymywanych np. w sklepie, kasie,
    • sprawdzenie zabezpieczeń banknotu pod światło (znak wodny, nitka zabezpieczająca, recto-verso), pochylenia banknotu (farba zmienna optycznie, efekt kątowy, farba opalizująca) czy chociaż przeciągnięcia palcem po powierzchni banknotu (druk wyczuwalny dotykiem); oglądając dokładnie banknot przed jego przyjęciem nie stawiasz nikomu zarzutów ani podejrzeń – po prostu sprawdzasz autentyczność, masz do tego prawo, pozwoli ci to uniknąć strat i kłopotów.
  2. Jeżeli otrzymany banknot okaże się nieautentyczny lub budzący wątpliwości co do autentyczności i zorientujesz się o tym po odejściu od kasy, to nie próbuj:
    • zapłacić tym banknotem,
    • rozmienić banknotu na drobne,
    • dać dziecku, jako osobie poza podejrzeniami ponieważ popełnisz przestępstwo: art. 310 lub 312 kodeksu karnego.

Zasady i tryb wymiany zużytych lub uszkodzonych banknotów reguluje zarządzenie nr 31/2013 Prezesa Narodowego Banku Polskiego z dnia 17 grudnia 2013 r. w sprawie szczegółowych zasad i trybu wymiany znaków pieniężnych, które wskutek zużycia lub uszkodzenia przestają być prawnym środkiem płatniczym na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. Urz. NBP z 2020 r. poz. 31, z późn. zm.).

Zużyte lub uszkodzone banknoty i monety Narodowego Banku Polskiego, jeżeli nie są podejrzane co do autentyczności,
a ich cechy umożliwiają rozpoznanie wartości nominalnej, w tym banknoty postrzępione, naddarte, podklejone, przerwane, nadmiernie zabrudzone, zaplamione, odbarwione, itp., można wymienić na znaki pieniężne nadające się do obiegu w kasie dowolnego banku działającego w Polsce. W przypadku, gdy banknoty lub monety nie spełniają warunków wymiany
w bankach, przyjmowane są przez banki na podstawie wniosku i przesyłane do wymiany do Centrali NBP.

Rekomenduje się wskazywanie we wnioskach adresu poczty elektronicznej (e-mail) osoby albo podmiotu przedstawiających znaki pieniężne do wymiany, w celu przekazywania informacji o wyniku wymiany drogą elektroniczną.

Istnieje możliwość przesłania przez osobę fizyczną wniosku wraz ze zużytymi lub uszkodzonymi banknotami waluty polskiej (o łącznej wartości nieprzekraczającej kwoty 2000 zł) bezpośrednio do Centrali NBP przesyłką pocztową lub kurierską na adres (prosimy o zaznaczenie nazwy departamentu – jak w adresie poniżej – co ułatwi dostarczenie):

 

Narodowy Bank Polski,
Departament Emisyjno-Skarbcowy
ul. Świętokrzyska 11/21
00-919 Warszawa
z dopiskiem: „DES – wymiana” 

Więcej informacji o wymianie zużytych lub uszkodzonych znaków pieniężnych waluty polskiej można znaleźć na stronie >> Wymiana zużytych lub uszkodzonych znaków pieniężnych

 

Zasady reprodukcji banknotów euro zostały określone w art. 2 Decyzji Europejskiego Banku Centralnego (ECB) z dnia 19 kwietnia 2013 r. w sprawie nominałów, parametrów, reprodukcji, wymiany i wycofywania z obiegu banknotów euro (EBC/2013/10) (2013/211/UE).

 

Zasady reprodukcji banknotów euro
  1. „Reprodukcja” oznacza każdy wizerunek materialny lub niematerialny, który wykorzystuje całość lub część banknotu euro opisanego w art. 1 lub część elementów jego wzoru, takich jak kolor, wymiary oraz wykorzystanie liter lub symboli, który to wizerunek może przypominać lub dawać ogólne wrażenie autentycznego banknotu euro, niezależnie od:
    1. rozmiaru wizerunku; lub
    2. materiału / materiałów lub techniki / technik wykorzystanych do jego produkcji; lub
    3. tego, czy elementy wzoru banknotu euro, takie jak litery lub symbole, zostały zmienione lub uzupełnione o dodatkowe elementy.
  2. Reprodukcje, które ogół społeczeństwa może mylnie uznać za autentyczne banknoty euro, uważa się za niezgodne z prawem.
  3. Reprodukcje spełniające następujące kryteria uważa się za zgodne z prawem, ponieważ nie istnieje ryzyko, że ogół społeczeństwa może mylnie uznać je za autentyczne banknoty euro:
    1. jednostronne reprodukcje banknotu euro opisanego w art. 1, pod warunkiem, że wymiary reprodukcji wynoszą co najmniej 125 % zarówno długości, jak i szerokości lub co najwyżej 75 % zarówno długości, jak i szerokości odpowiedniego banknotu euro opisanego w art. 1; lub
    2. dwustronne reprodukcje banknotu euro opisanego w art. 1 pod warunkiem, że wymiary reprodukcji wynoszą co najmniej 200 % zarówno długości, jak i szerokości lub co najwyżej 50 % zarówno długości, jak i szerokości odpowiedniego banknotu euro opisanego w art. 1; lub
    3. reprodukcje pojedynczych elementów wzoru banknotu euro opisanego w art. 1, pod warunkiem, że taki element wzoru nie jest przedstawiony na tle przypominającym banknot; lub
    4. jednostronne reprodukcje przedstawiające część strony przedniej lub strony odwrotnej banknotu euro, pod warunkiem, że taka część jest mniejsza niż jedna trzecia pierwotnej strony przedniej lub odwrotnej banknotu euro odpowiadającego opisowi z opisanego w art. 1; lub
    5. reprodukcje wykonane z materiału wyraźnie różniącego się od papieru, który w wyraźny sposób odróżnia się od materiału wykorzystywanego do banknotów; lub
    6. reprodukcje niematerialne udostępnione elektronicznie na stronach internetowych, poprzez przewody lub bezprzewodowo lub w jakikolwiek inny sposób, który pozwala na publiczny dostęp do tych niematerialnych reprodukcji w dowolnie wybranym miejscu i czasie pod warunkiem, że:
      • przekątnie na reprodukcji jest umieszczone słowo „SPECIMEN” (wzór) napisane czcionką Arial lub czcionką podobną do czcionki Arial, oraz
      • rozdzielczość reprodukcji elektronicznej w jej wymiarze pierwotnym nie przekracza 72 punktów na cal (dpi).
  4. W przypadku reprodukcji, o których mowa w ust. 3 lit. f,
    • długość słowa „SPECIMEN” wynosi co najmniej 75 % długości reprodukcji, oraz
    • wysokość słowa „SPECIMEN” wynosi co najmniej 15 % szerokości reprodukcji, oraz
    • słowo „SPECIMEN” przedstawione jest w kolorze nieprzezroczystym (nieprzejrzystym), kontrastującym z dominującym kolorem danego banknotu euro opisanego w art. 1.
  5. Na pisemny wniosek EBC i KBC wydają potwierdzenie, że reprodukcje niespełniające kryteriów określonych w ust. 3, o ile nie mogą być mylnie uznane przez ogół społeczeństwa za autentyczne banknoty euro opisane w art. 1, również są zgodne z prawem. Jeżeli reprodukcja jest produkowana na terytorium tylko jednego państwa członkowskiego, którego walutą jest euro, wnioski, o których mowa powyżej, kieruje się do KBC tego państwa członkowskiego. We wszystkich innych przypadkach wnioski takie kieruje się do EBC.
  6. Zasady reprodukcji banknotów euro mają również zastosowanie do banknotów euro, które zostały wycofane lub straciły swój status legalnego środka płatniczego zgodnie z niniejszą decyzją.

Narodowy Bank Polski, jako wyłączny emitent oraz właściciel autorskich praw majątkowych do projektów banknotów i monet będących prawnymi środkami płatniczymi na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, ustala Dobre praktyki regulujące zagadnienia związane z wykorzystywaniem wizerunków polskich znaków pieniężnych, będących prawnymi środkami płatniczymi w zakresie dopuszczalnego sposobu ich wykorzystywania do celów komercyjnych.

Potrzeba opracowania „Dobrych praktyk” i przekazania ich do publicznej wiadomości wynika przede wszystkim z faktu odnotowywanych przez NBP przypadków niewłaściwego wykorzystywania wizerunków polskich pieniędzy, dezawuujących ich powagę i pozostających w sprzeczności z funkcją prawnego środka płatniczego. „Dobre praktyki” mają również ułatwić zainteresowanym prawidłowe i zgodne z prawem wykorzystywanie wizerunków polskich znaków pieniężnych.

Zobacz >> DOBRE PRAKTYKI WYKORZYSTANIA WIZERUNKÓW POLSKICH BANKNOTÓW I MONET

 

Zgodnie z art. 227 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, Narodowy Bank Polski jest centralnym bankiem państwa i przysługuje mu m.in. wyłączne prawo emisji pieniądza oraz ustalania i realizowania polityki pieniężnej. Zgodnie z art. 4, 31 i 32 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o Narodowym Banku Polskim (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 492) NBP przysługuje wyłącznie prawo emitowania znaków pieniężnych Rzeczypospolitej Polskiej, czyli banknotów i monet opiewających na złote i grosze, a znaki pieniężne emitowane przez NBP są prawnymi środkami płatniczymi na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej. W związku z tym, znaki pieniężne emitowane przez NBP, co do zasady, powinny być powszechnie akceptowane jako forma dokonywania rozliczeń pieniężnych. Obowiązek przyjmowania płatności gotówkowych wynika także z art. 59ea ustawy z dnia 19 sierpnia 2011 o usługach płatniczych (Dz.U. z 2021 r., poz. 1907 t.j.), który wyklucza możliwość uzależnienia zawarcia z konsumentem umowy sprzedaży lub świadczenia usługi od dokonania płatności w formie bezgotówkowej. Przepis ten wyklucza także odmowę przyjęcia zapłaty od konsumenta znakami pieniężnymi emitowanymi przez NBP. Ustawa o usługach płatniczych przewiduje jednak pewne wyjątki wskazując, że generalna zasada akceptacji płatności gotówkowych oraz akceptacji znaków pieniężnych emitowanych przez NBP nie będzie miała zastosowania:

  1. do działalności prowadzonej w sieci Internet;
  2. w miejscu prowadzenia działalności bez obecności personelu;
  3. w trakcie imprezy masowej w rozumieniu art. 3 objaśnienie pojęć ustawowych pkt 1 ustawy z dnia 20 marca 2009 r. o bezpieczeństwie imprez masowych (Dz. U. z 2019 r. poz. 2171), jeżeli zamieszczono stosowną informację w regulaminie tej imprezy
  4. do jednorazowej transakcji, bez względu na liczbę wynikających z niej płatności, której wartość jest równa przeciętnemu wynagrodzeniu w sektorze przedsiębiorstw bez wypłat nagród z zysku w trzecim kwartale roku poprzedniego, ogłaszanemu przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego, albo większa od niego. Przepis ten ponadto stanowi, że akceptant nie może nakładać ani pobierać opłat z tytułu przyjmowania zapłaty znakami pieniężnymi emitowanymi przez NBP ani różnicować ceny w zależności od formy zapłaty.

Zgodnie z informacją Banku Anglii zamieszczoną na stronie internetowej: www.bankofengland.co.uk, papierowe banknoty o nominałach 20 GBP (z wizerunkiem Adama Smitha na stronie odwrotnej) i 50 GBP (z wizerunkiem Matthew Boultona i Jamesa Watta na stronie odwrotnej) po 30 września 2022 r. nie będą prawnymi środkami płatniczymi.

Prawnymi środkami płatniczymi po tej dacie będą wyłącznie banknoty polimerowe. Po dniu 30 września 2022 r. dotychczasowe banknoty papierowe o nominałach 20 GBP i 50 GBP uznaje się za wycofane z obiegu i nie będą one mogły być używane w transakcjach.

Bank Anglii będzie kontynuował wymianę wycofanych banknotów, dodatkowo niektóre brytyjskie banki i niektóre brytyjskie urzędy pocztowe będą mogły również przyjmować depozyty.

Bank Anglii nie określił końcowego terminu wymiany banknotów wycofanych z obiegu.

Poniżej przydatne linki:

Narodowy Bank Polski nie prowadzi wymiany walut obcych.

Informacja >> Wycofanie i wymiana papierowej wersji banknotów o nominałach 20 GBP i 50 GBP