Komunikat Komitetu Stabilności Finansowej w sprawie stosowania wskaźnika referencyjnego WIBOR
W obliczu utrzymywania się prób podważania prawidłowości stosowania wskaźnika referencyjnego WIBOR w postanowieniach umowy kredytu dotyczących zmiennego oprocentowania opartego na tym wskaźniku referencyjnym oraz związanych z tym pytań prejudycjalnych skierowanych w maju 2024 r. przez Sąd Okręgowy w Częstochowie do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE) Komitet pragnie przedstawić opinię w tej sprawie.
Komitet podtrzymuje swoją ocenę, wyrażoną w komunikacie z grudnia 2022 r. i marca 2023 r., w kwestii braku podstaw prawnych do badania postanowień umowy kredytu dotyczących zmiennego oprocentowania opartego na wskaźniku referencyjnym WIBOR na podstawie przepisów Dyrektywy 93/13[1].
WIBOR jest kluczowym wskaźnikiem referencyjnym w rozumieniu Rozporządzenia BMR[2]. Opracowywany jest przez administratora wpisanego do rejestru Europejskiego Urzędu Nadzoru Giełd i Papierów Wartościowych na podstawie decyzji Komisji Nadzoru Finansowego, która potwierdziła spełnienie wszystkich wymogów Rozporządzenia BMR w odniesieniu do wskaźników referencyjnych stóp procentowych.
Jednocześnie Komitet zauważa, że przepisy ustawy o kredycie hipotecznym, implementujące odpowiednią Dyrektywę UE[3], wskazują wprost, że jeśli strony nie ustaliły stałej stopy procentowej, to sposób ustalenia stopy procentowej kredytu określa się z zastosowaniem wskaźnika referencyjnego w rozumieniu Rozporządzenia BMR. W ocenie Komitetu spełnione więc zostały wszelkie przesłanki określone przez prawo krajowe i europejskie, pozwalające na zastosowanie wskaźnika referencyjnego WIBOR w umowach z klientami i nie ma podstaw do badania tych umów przez TSUE ani przez sądy powszechne na podstawie przepisów Dyrektywy 93/13.
Komitet wyraźnie podkreśla, że próby podważania wiarygodności wskaźnika WIBOR mogą prowadzić do materializacji ryzyka systemowego. Wskaźnik ten jest stosowany w znacznej części kredytów dla gospodarstw domowych i przedsiębiorstw, a także wielu innych produktach finansowych, w niektórych obligacjach skarbowych i znakomitej większości obligacji nieskarbowych, wreszcie również na rynku instrumentów pochodnych OTC stopy procentowej, które są wykorzystywane na bardzo dużą skalę zarówno przez podmioty krajowe, jak i zagraniczne. Zakwestionowanie możliwości stosowania wskaźnika referencyjnego WIBOR prowadziłoby nie tylko do powstania ogromnych strat finansowych, mogących zagrozić stabilnemu funkcjonowaniu poszczególnych instytucji finansowych, ale również podważałoby fundamenty funkcjonowania całego polskiego systemu finansowego i stawiało pod znakiem zapytania zasady jego funkcjonowania w przyszłości.
W ocenie Komitetu kwestia ta jest niezwykle istotna, nie tylko z punktu widzenia stabilności finansowej w Polsce, ale i w całej Unii Europejskiej, bowiem zasady tworzenia wskaźników referencyjnych w innych państwach członkowskich UE, zarówno typu -IBOR, jak i risk-free, a także ich stosowania w umowach finansowych są bezpośrednio regulowane przepisami Rozporządzenia BMR.
Instytucje reprezentowane w Komitecie będą wspierać działania Rządu RP na rzecz wyeliminowania lub ograniczania tego ryzyka, w szczególności w zakresie przygotowania stanowiska w powyższej sprawie do TSUE.
[1] Dyrektywa Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich (Dz. Urz. UE L 95 z 21.04.1993, s. 29, z późn. zm.).
[2] Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/1011 z dnia 8 czerwca 2016 r. w sprawie indeksów stosowanych jako wskaźniki referencyjne w instrumentach finansowych i umowach finansowych lub do pomiaru wyników funduszy inwestycyjnych i zmieniające dyrektywy 2008/48/WE i 2014/17/UE oraz rozporządzenie (UE) nr 596/2014 (Dz. Urz. UE L 171 z 29.06.2016, s. 1, z późn. zm.).
[3] Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/17/UE z dnia 4 lutego 2014 r. w sprawie konsumenckich umów o kredyt związanych z nieruchomościami mieszkalnymi i zmieniająca dyrektywy 2008/48/WE i 2013/36/UE oraz rozporządzenie (UE) nr 1093/2010 (Dz. Urz. UE L 60 z 28.02.2014 r. s.34, z późn. zm.).